Yağmur Suyu Biriktirme

Yağmur Suyu Biriktirme

Yağmur suyu toplama sistemleri, günümüzde dünyanın birçok ülkesinde uygulanıyor olmasına rağmen su sıkıntısı çeken ülkeler kategorisinde yer alan ülkemizde, bu konu ile ilgili gelişmelerin henüz yeterli olduğu söylenemez.

Geleneksel yapılarımızda yağış sularının uygun mevsimlerde toplanıp, gereksinim duyulduğu zamanlarda kullanılması gibi çözümlerin yaygın olarak uygulanmış olduğu bilinmektedir.

Tarihi yapıların çevresinde mutlaka su kuyuları bulunmaktadır.

Geleneksel konutlarda da su kuyularının yanında yağmur suyunu toplama amaçlı sarnıç kullanımı oldukça yaygındır.

Dünyanın ve ülkemizin son yıllarda sıkça karşılaştığı susuzluk sorunu yapılarımızdaki bu geleneksel uygulamaların yeniden gündeme getirilmesini kaçınılmaz kılmaktadır.

Günümüzde özellikle, önemli miktarlara ulaşan sulama suyu ihtiyacı için genellikle içilebilir şebeke sularının kullanılması, hem çevresel hem de ekonomik açıdan önemli bir kayıptır.

Bunun için bazı toplu konut alanlarında, atık suların dönüştürülerek yeniden kullanılma çabaları olsa da, bunlar henüz çok yetersizdir. Oysa diğer su etkin uygulamalarla birlikte, yağış bakımından uygun bölgelerde yağmur suyu toplama sistemlerinin kullanılmasıyla çok yönlü yararlar sağlanacağı açıktır.

Yağmur Hasadının Üstünlükleri

• Projenin büyüklüğüne bağlı olmakla birlikte yatırım ve işletme maliyeti genelde düşüktür.
• İnşaatı ve işletilmesi kolaydır.
• Sorumluluk bireysel / tekil sistemlerde mal sahibine aittir.
• Mevcut su temin sistemi ile bütünleştirilebilir.
• Sisteme adaptasyon kolaydır.
• Diğer su temin projeleri ile karşılaştırıldığında olumsuz çevresel etkileri daha azdır.
• Elde edilen su bedelsizdir.
• Elde edilen su kullanım yerine yakındır.
• Elde edilen su diğer su teminlerine kıyasla çok daha kalitelidir, arıtmaya gerek duymaksızın yeniden kullanılabilir.
• Mevcut su kaynaklarının korunmasına yardımcı olur.
• Acil durumlarda (deprem, ani susuzluk, vb.) durumlarda rahatlıkla kullanılabilir.
• riskini azaltarak alıcı ortamlara taşınacak kirlilik yükünü azaltır.

Yağmur Hasadının Zayıflıkları

• Yağışlardaki belirsizlikler sistemin güvenirliğini azaltmaktadır.
• Bencil bir çözümdür, yardımlaşma duygusu ve paylaşma duygusunu öldürür.
• Sorumluluk tekil sistemlerde sistemin sahibine aittir; bu nedenle cazip olmayabilir.
• Tekil toplama sistemlerinin yaygınlaşması yerleşim yerine su sağlayan belediye veya özel şirketlerin gelirinde düşüşe neden olabilir.
• Hükümetler alternatif su kaynağı olarak yağmur suyunun değerlendirilmesi konusunda politika geliştirmemektedirler. Halkın da genelde bu konuda talebi olmayabilir.
• Tanklar ve depolar çocuklar için tehlike oluşturabilir.
• Tanklar ve depolar çok yer kaplayabilir.

Yağmur Suyunun Kullanım Alanları

Özellikle hava limanlarında, askerî bölgelerde, stadyumlarda, turistik tesislerde ve çatı alanı yeterince büyük olan binalarda yağmur sularının toplanarak, basit arıtma işlemlerinden geçirilip kullanıma sunulması binalarda su korunumu için alınabilecek önemli bir önlemdir.

Genelde yağmur suyunun yarısı buharlaşırken, diğer yarısı ya yeraltı sularına ya da ırmaklara karışır.

Yerleşimlerde yağmur suyunu evsel kullanımlarla değerlendirmek, yağmur suyu hacminin ve dolayısıyla taşıyacağı risk ve dezavantajının yaklaşık %30 dolaylarında azaltılmasını mümkün kılmaktadır.

Bu suların Avrupa ülkelerinde kullanımı, AB 76/160/EEC sayılı Yüzme Suyu Yönetmeliği'nin hükümlerine uygun olarak gerçekleştirilmektedir.

Bu sular yeşil alanların sulanmasında, tuvaletlerde, araba yıkanması gibi birçok amaç için kullanılabilir.

Tanklarda toplanan yağmur sularının kalitesinin iyi olması için sağlanması gereken ön şart, teknik standartlara uymaktır. Tankların tasarımı ve yapısındaki hatalar, yağmur sularının kendine has bir koku ile anlaşılabilen düşük kalitede olmasına neden olmaktadır.

Bir diğer önemli konu da yağmur suyu dağıtım hatlarının etiketlenmeleri ve dolayısıyla halkın bilgilendirilmesi çok önemlidir.

• Yeşil Alanları Sulama: Öğle saatlerinde yapılan çiçek - çim sulama işlemi suyun fazlasıyla buharlaşarak bitkilerin zarar görmesine sebep olduğundan bu sürecin sabah ve akşam saatlerinde yapılması bitkilerin korunması açısından önemli ve yararlı olmaktadır.
• Tuvalette Su Kullanımı: Almanya Bad Berka'daki bir hastane yağmur suyunu kullanarak su tüketim maliyetlerini %20 oranında azaltmayı başarmıştır. Bu miktar 2000 yılında yaklaşık 36.144 m³ olmuştur. 2006 yılına kadar elde edilen tasarruf ise yaklaşık 1,5 Milyon Euro'dur.
• Çamaşır Yıkama: Dermatolojik araştırmalar, yağmur sularının ev ve işyerleri için de kullanılabileceğini göstermiştir. Yağmur suyunda yıkanmış çamaşırlar ile içme suyunda yıkanmış çamaşırlar arasında bakteriyolojik açıdan hiçbir farklılık olmadığını göstermiştir.

Türkiye'deki yağmur rejimi toplama sistemleri için uygundur.

Özellikle dağlık olan kıyı bölgelerinde yağış boldur (1.000–2.500 mm/yıl). Kıyılardan iç bölgelere gidildikçe yağış azalır.

Konya Meram ilçesinde yapılan bir çalışmada, 4 kişilik bir ailenin kullandığı, 200 m² su tutma alanı ve 100 m² suyu az kullanan bitkilerin ekildiği bahçesi olan bir konutun su ihtiyacı hesaplanmıştır. 20 - 25 tonluk depolama tankı kullanılarak Eylül ve Ekim ayları haricindeki diğer 10 ayda tamamen yağmur suları ile ailenin su ihtiyacı karşılanabilmektedir.

Günümüzde özellikle, önemli miktarlara ulaşan sulama suyu ihtiyacı için genellikle içilebilir şebeke sularının kullanılması, hem çevresel hem de ekonomik açıdan önemli bir kayıptır. Bunun için bazı toplu konut alanlarında, atık suların dönüştürülerek yeniden kullanılma çabaları olsa da, bunlar henüz çok yetersizdir.

Diğer su etkin uygulamalarla birlikte, yağış bakımından uygun bölgelerde yağmur suyu toplama sistemlerinin kullanılmasıyla çok yönlü yararlar sağlanacağı açıktır.

Gelişmiş Yağmur Suyu Toplama Sistemleri

• Sızdırma: Yeraltına sızdırılan su, yeraltı sularının rejenerasyonu (besleme) ve korunmasında kullanılan yöntemlerden biridir. Aynı zamanda, yeraltı suyunu başlangıçtaki seviyesine yeniden ulaştırmanın en kolay yoludur.
• Yüzeyden Su Toplama: Yağmur suyunun çatı gibi yüzeylerden toplanması sistemidir.
• Filtreleme Sistemleri: Çakıl taşı filtreleri hiçbir bakım masrafı gerektirmemektedir. Bu durum yeni filtre sistemlerindeki gelişmeyi göstermektedir (yılda bir ya da iki kez temizleme gerektirir). Mekanik filtrelerden geçirilen yağmur suyu tuvalet temizliği, çamaşır makinesi ve bahçe sulaması için kullanılabilir.
• Modüler Yapı: Yıllar önce tek tek parçalar karmaşık bir yolla birleştirilirken, şimdi önceden monte edilmiş yalnızca iki parçanın birleştirilmesi yeterlidir. Modüler sistemler sayesinde kolay montaj ve düşük maliyetler, sistemin bakımında bina bakımı için gereken diğer bilinen hizmetlere göre (örneğin ısı mühendisliği) daha kolay ve güvenilir hâle gelmiştir. Birinci modül filtre, tank ve toplama borularını içerir. İkinci modül basınç kontrolü ve toplama borularını içerir. Konut içerisinde yağmur suyu tesisatının kullanıldığı sistemler çeşitlidir. Yağmur suyu tesisatının kullanıldığı sistemler (tekli sistem) şebekenin yağmur suyu tesisatını beslediği sistemler, yağmur suyu tesisatı ile şebekenin birbirinden bağımsız olarak kullanıldığı sistemler (çiftli sistem) şeklinde farklı uygulama seçenekleri bulunmaktadır.

Bölgesel Su Hasadı

Geleneksel sulama yöntemlerinin yerine Su Hasat Yöntemleri artık günümüzde tercih edilmektedir. Bu yöntemler yağış sularını toprağa girmeden yüzeysel akış veya taşkın formunda toplamayı esas alır.

Su hasadı yapıları, yetersiz yağış ve bu yağışın düzensiz dağılımı nedeniyle su eksikliğinin yaygın olduğu kurak ve yarı kurak alanlarda ürün alamama riskini düşürerek ve ürün artışını sağlayarak işlenebilir alanların üretkenliğini artırma potansiyeline sahiptirler. Ayrıca yağmurun düştüğü yerde tutulması ve toprak profilinde depolanması şeklinde de su hasadı teknikleri uygulanmaktadır.

Su hasadı teknikleri, toprak erozyonu ve sedimentasyonu azaltma ve toprakta su depolanmasını ve toprak verimliliğini artırma aracı olarak uzun zamanlardır kullanılmaktadır.

Su hasadı teknikleri işlenen tarım alanlarında uygulanırken su hasadı yapıları doğal ve ormanlık alanlardan gelen yüzey akışının depolanması ve tarım alanlarında kullanılması şeklinde uygulandığı gibi topografik yapının ve yerleşim yerlerinin uygunluğu çerçevesinde çeşitli açık kanal yapıları ile gölet, lagün gibi rekreasyon alanlarının oluşturulmasında da başarılı bir şekilde kullanılabilir. Böylelikle bölgesel anlamda su tüketiminden büyük oranda tasarruf edilmiş olunur.

Su hasadı teknikleri 4 grup altında incelenmektedir:

1. Çatı yüzeyinden su hasadı
2. Mikro havza su hasadı
3. Makro havza su hasadı
4. Taşkın hasadı

Su hasadının yapılması düşünülen arazide iklim - toprak - arazi örtüsü ve alan kullanım amaçları dikkate alınarak bir peyzaj planlaması gerekmektedir.

Peyzaj tasarımında ilk dikkate alınması gereken doğal tür kullanımıdır.

Bunun yanında özellikle su sorunu olan bölgelerde kuraklığa dayanıklı veya az sulamayı gerektiren türler seçilmelidir.

Tarımsal Su Hasadı Teknikleri

1. Teraslama
2. Negarim
3. Yarı Dairesel Hilâl Sedler